نام شاعران
حسن حسینی-فاضل نظری-شفیعی کدکنی-محمدعلی بهمنی-مهرداد اوستا- کاظم بهمنی-حمید سبزواری-فریدون مشیری-سیمین بهبهانی-ابتهاج-شهریار-منزوی-مهدی فرجی-قزوه-بدیع-اخوان ثالث-سلمان هراتی-حمیدی شیرازی-رهی معیری حسین جنتی
کتاب شناسی فاضل نظری:
- گریههای امپراتور (چاپ ٥٤)، ۱۳۸۲، سورهٔ مهر
- اقلیت (چاپ ۴٣)، ۱۳۸۵، سورهٔ مهر
- آنها (چاپ ۴٦)، ۱۳۸۸، سورهٔ مهر
- گزیدهٔ شعر (چاپ ۱۶)، ۱۳۹۰، انتشارات مروارید
- ضد (چاپ ٣٤)، ۱۳۹۲، سورهٔ مهر
- کتاب (چاپ٢٨)، ۱۳۹۵، سورهٔ مهر
- و کتاب جدید "خط "
بررسی واژﮔﺎن و دستور زبان مورد نظر است. در تقسیم بندی زیر
ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻌﻞ / ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺳﻢ / ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺻﻔﺖ / ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻗﻴﺪ /ﺳﺎ ﺧﺘﺎر ﺣﺮوف
نمونه:
در بررسی واژگانی، شاعر به جای استفاده از كلمات متداول زبان، از واژگان قدیمی یا تلفظ های قدیمی واژگان استفاده میكند
پیش از تو «صورتگران» بسیار از آمیزه برگهای آهوان برآوردند.
«صورتگر» به معنای نقاش، كلمه قدیمی است.
واژﮔﺎﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻗﻲ ، دردي ﭘﺮده ، رﻗﻴﺐ ، دروﻳﺶ ، ﺧﺎﻧﻘﺎه ، ﺧﺮﻗﻪ ، ﻋﺴﺲ ، ﻛﺶ ، وﺻﺎل ، ﺷﺒﺎب ، ﺣﺮﻳﻒ ، دار ﻣﺪﻋﻲ ﺑﺮاي ، ﺟﺮس و . ...اﻟﺒﺘﻪ ، ﺳﺮو ، ﻣﺮغ ، ﭼﻤﻦ ، ﺳﻤﻨﺪ ، ﺷﻬﺴﻮار ، ﺧﻮاﺟﻪ ، ﺻﻨﻢ
ﺷ ـﻜﻮه ﺟﺎم ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻦ ﺷﻜﺴﺖ اي ﺳـﺎﻗﻲ
ﻧﻤﺎﻧﺪ ﺟﺰ ﻣﻦ و ﭼﺸﻢ ﺗﻮ ﻣﺴﺖ اي ﺳـﺎﻗﻲ
از ﺑﻴﻢ ﻣﺤﺘﺴﺐ ﻣﺸﻜﻦ ﺳﺎﻏﺮ ي ا ﺣﺮﻳـﻒ
ﻣﻴﺨﻮاره را درﻳـﻎ ﺑــﻮد ﺧـﺪﻣﺖ ﻋﺴـﺲ
در بررسی قوانین زبان ، شاعر دستور زبان جدید، از دستور زبان گذشته پیروی میكند و در مواردی، قواعد دستوری سنتی را به كار میبرد. مانند این اشعار از شاملو:
و انسان/
به زندان بندگی اندر،/
بماند. (آیدا در آینه: 31)
كاربرد حرف اضافه مضاعف« به...اندر» از ویژگیهای دستور سنتی است.
نه/
تردیدی بر جای بنمانده است...(مرثیههای خاك، 36)
افزودن پیشوند« ب» در آغاز فعل نفی، از ویژگیهای دستور سنتی است.
ساختار فعل:
اﻟﻒ (ﻓﻌﻞ ﻫﺎي ﭘﻴﺸﻮﻧﺪي
ﻓﻌﻞ ﻫﺎي ﭘﻴﺸﻮﻧﺪي ﺑﻪ آن دﺳﺘﻪ از اﻓﻌﺎﻟﻲ اﻃﻼق ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ از ﻳﻚ ﭘﻴﺸﻮﻧﺪ و ﻳﻚ ﻓﻌﻞ ﺳﺎده ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﮔﺎﻫﻲ اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻮﻧﺪﻫﺎ در ﻣﻌﻨﺎي ﻓﻌﻞ ﺳﺎده ﺗﺄﺛﻴﺮ میﮔﺬارﻧﺪ و ﻓﻌﻠﻲ ﺑﺎ ﻣﻌﻨﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ، ﻣﺜﻞ؛ اﻓﺘﺎد و ﺑﺮاﻓﺘﺎد و ﻳﺎ اﻧﺪاﺧﺖ و ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺖ و ﮔﺎﻫﻲ ﻫﻴﭻ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﺎزه اي ﺑﻪ ﻓﻌﻞ ﺳﺎده ﻧﻤﻲ اﻓﺰاﻳﻨﺪ
ب (ﻓﻌﻞ ﻫﺎي ﺳﺎدة ﻗﺪﻳﻤﻲ
ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي اﻓﻌﺎل ﺳﺎده اي اﺳﺖ ﻛﻪ در دوره ﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳ ﺖ و اﻣﺮوزه از زﺑﺎن ﻣﻌﻴﺎر ﻛﻨﺎر رﻓﺘﻪ اﻧﺪ .
ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻓﻌﻞ ﻫﺎي ﺳﺎدة ﻗﺪﻳﻤﻲ در ﺷﻌﺮ اﻣﺮوز، ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﺔ ﺗﺴﻠّﻂ ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺮ زﺑﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ، ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ
د ) مرکب پیشوندی
اﻓﻌﺎل ﮔﺮوﻫﻲ ﺑﻪ دﺳﺘﻪ اي از ﻛﻠﻤﺎت ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻌﻨﻲ ﻓﻌﻞ واﺣﺪي را ﻣﻲ رﺳﺎﻧﻨﺪ. و ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﻳﻚ ﻓﻌﻞ ﺳﺎده ﻳﺎ ﻳﻚ ﻓﻌﻞ ﻣﺮﻛﺐ ً اﺳﺖ » و ﻏﺎﻟﺒﺎ اﻳﻦ اﻓﻌﺎل ﺑﻴﺶ از دو ﻛﻠﻤﻪ ﻣﻌﻨﻲ ً ﻳﻜﻲ از ﻛﻠﻤﺎت ﺣﺮف اﺿﺎﻓﻪ اﺳﺖ، و ﻣﺠﻤﻮع ﻋﺒﺎرت ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ
-دﻋﺎﻳﻲ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻌﻞ
ﻛﺎرﺑﺮد آن دﺳﺘﻪ از اﻓﻌﺎل دﻋﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺷﻌﺮ و ﻧﺜﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ و اﻣﺮوزه در زﺑﺎن ﺷﻌﺮ ﺑﻨﺪرت ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ .ﺷﻜﻞ ﻓﻌﻞ دﻋﺎﻳﻲ در زﺑﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ : ﺑﻦ ﻣﻀﺎرع +» اد ﻳﺎ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎرع ﺳﻮم ﺷﺨﺺ + ﻣﻲ « ا ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺻﻴﻐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﺮوزه ﺗﻨﻬﺎ ﻪ ﻫﺎي ﻣﺤﺪودي
از آن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ . ، اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺎي دﻋﺎﻳﻲ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ
ﺑﺪون ﻓﻌﻞ دﻋﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ز یبایی اﺷﻌﺎرش ﺷﺪه .ﭼﻮن ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺎﻳﻲ : ﻧﻔﺮﻳﻦ ﺑﻪ دﻳﻮ
ﻛﺎرﺑﺮد ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻌﻞ ﻣﻌﻴﻦ + ﻣﺼﺪر ﻛﻪ از ﻓﻌﻞ ﻫﺎي ﺑﺎﻳﺪ، ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ، ﺑﺎﻳﺴﺖ، ﺗﻮان، ﺷﺎﻳﺪ،
ﺷﺎﻳﺴﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺘﻲ از اﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺤﺖ ﻧﺎم وﺟﻪ ﻣﺼﺪري، ﻓﻌﻞ ّ ﺷﻮﻧﺪ و در دﺳﺘﻮرﻫﺎي ﺳﻨ
ﻫﺎي ﻳﻚ ﺷﺨﺼﻪ، ﻓﻌﻞ ﻣﻲ ﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﻳﺎد ﺷﻮد، ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻳﺎدآور زﺑﺎن ﻛﻬﻦ
اﺳﺖ.ﻳﺎد ﻻزم ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺖ آوري اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﻫﺎﻳﻲ، ﻳﻚ ﺟﻤﻠﺔ ﻣﺮﻛﺐ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آﻳﺪ ﻛﻪ اوﻟﻲ
ﺟﻤﻠﺔ ﭘﺎﻳﻪ و دوﻣﻲ ﻣﻲ ﺟﻤﻠﻪ ﭘﻴﺮو ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮد.
اﻓﻌﺎل
ﻓﻌﻞ ﻫﺎي ﺳﺎده ﻗﺮﻳﻤﻲ
ﻓﻌﻞ ﻫ ﺎي ﭘﻴﺸﻮﻧﺪي
ﻓﻌﻞ ﻫﺎي ﻣﺮﻛﺐ
اﻓﻌﺎل مرکب پیشوندی
ﻓﻌﻞ دﻋﺎﻳﻲ
ﻓﻌﻞ ﻏﻴﺮ ﺷﺨﺼﻲ
@ تکرار فعل
امر بدون ب
(2 ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺳﻢ
شاعرﮔﺎه آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ و ﮔﺎه ﻧﺎ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ از اﺳﻢ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در دورة ﮔﺬﺷﺘﻪ راﻳﺞ ﺑﻮده و اﻛﻨﻮن ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻛﻠﻲ ﻣﺘﺮوك ﺷﺪه اﻧﺪ، در ﺷﻌﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮد .
ﻛﺎرﺑﺮد اﺳﻢ ﻫﺎي -ﻗﺪﻳﻤﻲ :
در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻌﺎﺻﺮ از اﺳﺎﻣﻲ ﻛﻬﻨﻲ ﻛﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻛﺎرﺑﺮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و اﻣﺮوزه در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود، اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ. آﻧﺎﻫﻴﺘﺎ / ﻛﻪ ﻧﻴﻚ اﺳﺖ او / ﻛﻪ ﭘﺎك اﺳﺖ او / ﻛﻪ «اژدﻫﺎك »و «آﻧﺎﻫﻴﺘﺎ» ، ﺑﻪ ﻓﻀﺎي ﺷﻌﺮ وي ﺟﻨﺒﺔ اي و ﺑﺎﺳﺘﺎن ﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ ﺑﺨﺸﻴﺪه اﺳﺖ . واژه ﻫﺎي ﺑﺰم، رزم و ﺟﺎم در
- ﻛﺎرﺑﺮد ﺗﻠﻔﻆ ﻛﻬﻦ واژﮔﺎن :
ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮدن ﺗﻠﻔﻆ ﻛﻬﻦ واژه ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﻮد ﻛﻪ زﺑﺎن ﺷﺎﻋﺮ از زﺑﺎن ﻣﺘﻌﺎرف و ﻫﻨﺠﺎر ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﻴﺮد و ﺑﻪ زﺑﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﻮد ﮔﺎﻫﻲ ﺗﻠﻔﻆ .ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺑﺮﺧﻲ از واژﮔﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ، ﻳﺎ ﺣﺬف ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﻚ ﺣﺮف از آن ﺻﻮرت ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮد .
(3 ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺻﻔﺖ
اﺳﺘﻔﺎده از ﺻﻔﺎﺗﻲ ﻛﻪ در زﺑﺎن ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن راﻳﺞ ﺑﻮد ه اﺳﺖ، در ﺷﻌﺮ اﻣﺮوز، در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻓﻀﺎي ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ و واژﮔﺎن ﻣﻮﺟﻮد در ﺷﻌﺮ ﺑﺎﺷﺪ، ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺸّﺨﺺ ﻛﻼم ﻣﻲ ﺷﻮد
اﻟﻒ (ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺻﻔﺎت ﺳﺎدة
ﻣﻨﻈﻮر از ﺻﻔﺎت ﺳﺎدة ﻗﺪﻳﻤ ﻲ، ﺻﻔﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻳﻚ ﺗﻚ واژ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﺷـﻮﻧﺪ و اﻣﺮوزه در زﺑﺎن ﻣﻌﻴﺎر ﻛﺎرﺑﺮد ﻧﺪارﻧﺪ، ﻳﺎ ﺑﺎ اﻧﺪك ﺗﻐﻴﻴﺮ، اﻣﺮوزه راﻳﺞ ﻫﺴﺘﻨﺪ . / ﭼﻮن ﻛﻮه،ﻛﻮه ﺧﺎﻣﺶ دﻣﺴﺮدم؟ / ﺑﻲ درد، ﺳﻨﮓ ﺳﺎﻛﺖ ﺑـﻲ دردم؟
ب (ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺻﻔﺎت ﻣﺸﺘﻖ
اﻳﻦ ﺻﻔﺖ از ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻳﻚ ﺗﻚ واژ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﻚ واژ واﺑﺴﺘﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﺎﻳـﺪ ﺗﻮﺟ داﺷﺖ ﻛﻪ در ا ﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺻﻔﺎت ﮔﺎﻫﻲ ﺗﻚ واژ آزاد آن ﻛﻬﻦ اﺳﺖ و وﻧﺪ آن در زﺑـﺎن اﻣـﺮوز ﻫـﻢ ﻛﺎرﺑﺮد دارد . « ﺧﺸﻢ+ﮔﻴﻦ » ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻳﺮ « راﺳﺦ+ﺗﺮ » و در ﺷﻌﺮ : و در ﺧﻴﻞ ﺳﻴﺎﻫﻲ ﺷﺐ ﻫﺎي - / از ﭘﻴﺶ ﭼﺸﻢ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺧﻠـﻖ ﭘﻨﻬـﺎن ﺷـﺪ
ج ( ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺻﻔﺎت ﻣﺮﻛﺐ
ﺻﻔﺖ ﻣﺮﻛﺐ، ﺻﻔﺘﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ از دو ﻳـﺎ ﭼﻨـﺪ ﺗﻜـﻮاژ آزاد ﻳـﺎ ﻣـﺴﺘﻘﻞ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﻣـﻲ «.ﺷـﻮد ﺑﻬﺮه ﺟﺴﺘﻦ از اﻳﻦ ﺻﻔﺎت از ﺳﻮي ﺷﺎﻋﺮ، ﺧﻮاه ﺑﻪ ﻋﻤﺪ ﻳﺎ ﻏﻴـﺮ ﻋﻤﺪ، از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻣﺮوزه در زﺑﺎن ﻣﻌﻴﺎر ﻛﺎرﺑﺮد ﻧﺪارد، ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮﺟـﺴﺘﻪ ﺳـﺎزي زﺑﺎن او ﻣﻲ ﺷﻮد . ﻣﺎﻧﻨﺪ : دﻳﻮ +ﺧﻮ : ﻧﺸﺴﺘﻪ اژدﻫﺎك دﻳﻮ ﺧﻮ - / ﺑﺮ روي ﺗﺨﺖ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﻫﺸﻴﺎر ) ( ﻇﻠﻤﺖ + ﺑﺎر : ﻓﺮاز ﺷﻬﺮ ﺑﺎ آواز ﻧﺎﻫﻨﺠﺎر /
ﻗﻴﺪ (4 ﺳﺎﺧﺘﺎر
ﻗﻴﺪ واژه اي اﺳﺖ » ﻛﻪ ﺻﻮرت ﺛﺎﺑﺖ دارد، ﻳﻌﻨﻲ ﺻﺮف ﻧﺎﺷﺪﻧﻲ اﺳﺖ،
ﻗﻴﺪﻫﺎ ﺑﻪ دو » و « ﻗﻴﺪ ﻣﺨﺘﺺ » : « ﻗﻴﺪ ﻣﺸﺘﺮك ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ .
ﻗﻴﺪﻫﺎي ﻣﺨﺘﺺ در ﺟﻤﻠﻪ ﺟﺰ ﻧﻘﺶ ﻗﻴﺪي، ﻧﻘﺶ دﻳﮕﺮي را ﻧﻤﻲ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ . اما ﻗﻴﺪ ﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك در اﺻﻞ ﻗﻴﺪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ، ﺑﻠﻜﻪ ﺻﻔﺖ و اﺳﻢ و ﻓﻌﻞ اﻧﺪ ﻛﻪ در ﺟﻤﻠﻪ ﻗﻴﺪ ﻣﻲ واﻗﻊ ﺷﻮﻧﺪ ) اﻳﻦ ﻗﻴﺪﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮﺧﻲ از اﻓﻌﺎل، ﻋﺒﺎرات و ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻋﺮﺑﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﻗﻴﺪ ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ آﻳﻨﺪ) . ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻟﺤﻖ و ﻋﻠﻲ اﻟﺨﺼﻮص :
(5 ﺳﺎﺧﺘﺎرﺣﺮوف :
ﺣﺮوف در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺴﺘﻘﻠﻲ ﻧﺪارﻧﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﭘﻴﻮﻧﺪ دادن ﻛﻠﻤﻪ ﻫﺎ ﻳﺎ ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺎ ﻳﺎ ﻛﻠﻤﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻳﺎ ﻧﺴﺒﺖ دادن ﻛﻠﻤ ﻪ اي ﺑﻪ ﻛﻠﻤﻪ اي ﻳﺎ ﺟﻤﻠﻪ اي ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ اي، ﻳﺎ ﻧﻤﻮدن ﻧﻘﺶ ﻛﻠﻤﻪ اي ) «. در ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ ، ﺣﺮوف ﺗﻨﻬﺎ در ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﻛﻠﻤﺎت ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ .
ﺷﻜﻞ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺣﺮوف
در اﻳﻦ ﺷﻴﻮه، ﺷﺎﻋﺮ در ﺷﻌﺮ ﺧﻮد از ﺷﻜﻞ ﻛﻬﻦ ﺣﺮوﻓﻲ ﺑﻬﺮه ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﻛـﻪ اﻣـﺮوزه در زﺑـﺎن ﻣﻌﻴﺎر ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻛﺎرﺑﺮدي ﻧﺪارﻧﺪ ً ﺷﻮﻧﺪ
« ز «از» اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﺮوزه در زﺑﺎن ﻣﻌﻴﺎر ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺎﻣﻞ ﺑـﻪ
ﻛﺎر ﻣﻲ رود، در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﺮ دو ﺻﻮرت ﻛﺎﻣﻞ «از» و «ز» ﻣﺨﻔﻒ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ .
ارﭼﻪ:
ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي ادات ﺗﺸﺒﻴﻪ -ﻛﻬﻦ :
اﺳﺘﻔﺎده از ادات ﺗﺸﺒﻴﻪ ﻛﻬﻦ ﻛﻪ در ﻳﻚ دوره ﻳﺎ دوره ﻫﺎﻳﻲ ﻛﺎرﺑﺮد داﺷﺘﻪ و اﻣـﺮوز ﻛﻤﺘـﺮ ﺑـﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ، از دﻳﮕﺮ ﻣﻮاردي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ اﺛﺮ ادﺑﻲ ﺻﺒﻐﺔ آرﻛﺎﺋﻴﻚ ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ . ﭼﻮﻧﺎن
ﺑﻪ ﺳﺎن :
ﺳﺎﺧﺖ ﻧﺤﻮي -ﻛﻬﻦ
- ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ اﺟﺰاي ﻓﻌﻞ :
ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ اﺟﺰاي ﻓﻌﻞ در ﮔﺬﺷﺘﻪ، ﺑهﻮﻳﮋه در ﺷﻌﺮ ﺧﺮاﺳﺎﻧﻲ، ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ رﻋﺎﻳﺖ وزن ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ
ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ در اﺟﺰاي ﻓﻌﻞ-ﻣﺮﻛﺐ :
- ﺗﻜﺮار ﻓﻌﻞ
- «ب» ﻛﺎرﺑﺮد ﻓﻌﻞ اﻣﺮ ﺑﺪون ﺗﻜﻮاژ
وﺟﻪ اﻣﺮي، ﻧﻤﻮدي از ﻓﻌﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ وﻗﻮع ﻳﺎ ﻋﺪم وﻗـﻮع ﻛـﺎري را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻓﺮﻣـﺎن ﻳـا ﺧﻮاﻫﺶ ﻳﺎ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ . ﺷﺎﻳﺎن ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺘﺐ دﺳﺘﻮر، ﻓﻌﻞ اﻣﺮ را در دو ﺳﺎﺧﺖ » « دوم ﺷﺨﺺ ﻣﻔﺮد و دوم ﺷﺨﺺ ﺟﻤﻊ آورده اﻧﺪ .
«ب» ﻓﻌﻞ اﻣﺮ ﺑﺎ ﭘﻴـﺸﻮﻧﺪ ﻓﻌﻠـﻲ ﻳـﺎ ﻣﺠـﺮد از اﻳـﻦ ﭘﻴـﺸﻮﻧﺪ و ... ﺑـﻪ ﻛـﺎر ﻣـﻲ رﻓﺘـﻪ
-ﺿﻤﻴﺮ ﺣﺮﻛﺖ ﻳﺎ رﻗﺺ
ﻛﺎرﺑﺮد «آن» و اﻳﻦ» ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن ﻧﻮع و ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ
ﻛﺎرﺑﺮد «اﻳﻦ» و «آن» در زﺑﺎن اﻣﺮوز ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ و دور ﺑـﻪ ﻛـﺎر ﻣـﻲ رود . ﺷـﺎﻋﺮان ﻣﻮﻓﻖ از ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻣﻜﺎﻧﺎت زﺑﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﺗﺸّﺨﺺ زﺑﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻬﺮه ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ اﻳﻦ ﻣﻮج ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ / اﻳﻦ اژدﻫﺎي ﻫﻔﺖ ﺳﺮ- / اﻳـﻦ دﻳﻮ ﺧﻮف و ﻫﻮل ) ﺳﺮخ، ﺷﻴﺮ ص 99 ( «اﻳﻦ» ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺎ ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮدن ﺳﻪ ﺑﺎر اﺳﻢ اﺷﺎره ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن ﻣﺒﺎﻟﻐـﻪ دﺳـﺖ ﺑـﻪ ﻋـﺎدت زداﻳـﻲ زده اﺳﺖ .
ﺟﻤﻊ ﺑﺴﺘﻦ ﻫﺎي -ﻧﺎﻣﺘﻌﺎرف
اﮔﺮﭼﻪ در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﺮاي ﺟﻤﻊ ﺑﺴﺘﻦ ﺟﺎﻧـﺪاران از «ان» » وﺑـﺮاي ﻏﻴـﺮ ﺟﺎﻧـﺪاران از «ﻫـﺎ
اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد، وﻟﻲ در زﺑﺎن اﻣﺮوز ﻛﺎرﺑﺮد «ان» ﺑﺮاي ﺟﺎﻧﺪاران رو ﺑﻪ ﻛـﺎﻫﺶ اﺳـﺖ؛
ﺑﺮ «ان» ﺟﻤﻊ ﺑﺴﺘﻦ اﻋﻀﺎي ﺟﻔﺖ ﺑﺪن اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﻛﻪ دارد
ﻛﺎرﺑﺮد ﺣﺮوف در ﻣﻌﺎﻧﻲ و ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻏﻴﺮ از ﻣﻌﻨﻲ و ﻣﻔﻬﻮم راﻳﺞ زﺑﺎن اﻣﺮوز، در ﻣﻌـﺎﻧﻲ اي ﻛـﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺮﺳﻮم ﺑﻮده اﺳﺖ، ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد زﻳـﺮا ﺣـﺮوف در ﮔﺬﺷـﺘﻪ در ﻣﻔـﺎﻫﻴﻢ » . ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ
- ﻛﺎرﺑﺮد ﺣﺮف «را» ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن آن را در ﻣﻔﻬﻮم «ﺑﻪ» ، «ﺑﺮاي»
و:
ﻗﻠﺐ ﻣﻦ و ﺗﻮ را / ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺟﺎوداﻧﻪ ﻣﻬﺮي اﺳﺖ در ﻧﻬﺎن)
«را» ﺑﺮاي ﻓﻚ اﺿﺎﻓﻪ :
اﻳﻦ «را» ﺑﻴﻦ ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ و ﻣﻀﺎف واﻗﻊ ﻣﻲ ﺷـﻮد و ﺳـﺒﺐ ﺟـﺪاﻳﻲ ﻣـﻀﺎف اﻟﻴـﻪ و ﻣـﻀﺎف
«را» در ﻧﮕﺎه اول ﻧﺸﺎﻧﺔ ﻣﻔﻌﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ، اﻣﺎ با ﺗﺄﻣﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺨﺎﻃـﺐ در ﻣـﻲ ﻳﺎﺑـﺪ
اﻳﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ و اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺳﺎزي میﺷﻮد .
@
آرایه ی تلمیح
کارکردهای بلاغی
